Được biết đến như một loài cỏ dại, mọc ở nhiều nơi,ven đường, bờ ruộng, bãi hoang, có sức sống bền bỉ vì kháng thuốc diệt cỏ,nhưng có lẽ ít ai biết cỏ mần trầu còn là một vị thuốc nam nhiều công hiệu. Y Dược Phúc Nguyên xin được giới thiệu tới bạn đọc vị thuốc "khoác áo " cỏ dại này.

Tên khác: Tết suất thảo, Ngưu cần thảo, Cỏ vườn trầu, Màng trầu, Thanh tâm thảo, Cỏ chỉ tía, Ngưu cân thảo, Hang ma (Tày), Co nhả hút (Thái), Hìa xú xan (Dao), Cao day (Ba Na), Hất t’rớ lạy (K’Ho), R’day (H’Dong)
Tên khoa học: Eleusine indica Gaerth., họ Lúa (Poaceae).
Mô tả: Cây thảo sống hằng năm, cao 15-90cm, có rễ mọc khỏe. Thân bò dài ở gốc, phân nhánh, sau mọc thẳng đứng thành bụi. Lá mọc so le, hình dải nhọn. Cụm hoa là bông xẻ ngón có 5-7 nhánh dài mọc tỏa tròn đều ở đầu cuống chung và có 1-2 nhánh xếp thấp hơn ở dưới, mỗi nhánh mang nhiều hoa. Quả thuôn dài, gần như có ba cạnh. Cây ra hoa từ tháng 3-11.
Bộ phận dùng: Toàn cây
Phân bố: Loài cỏ nhiệt đới, mọc phổ biến ở nhiều nơi, thường gặp ở bờ ruộng, ven đường, bãi hoang.

Thu hái: vào mùa khô, rửa sạch, dùng tươi hay phơi khô.
Thành phần hóa học: Phần trên mặt đất chứa: 3-0-β-D-Glucopy ranosyl-βsitosterol và dẫn chất 6’-0-palmitoyl. Cành lá tươi có flavonoid.
Tác dụng: Thường được dùng trị cao huyết áp, lao phổi, ho khan, sốt âm ỉ về chiều, lao lực mệt nhọc, tiểu tiện vàng và ít một. Còn dùng cho phụ nữ có thai hỏa nhiệt táo bón, buồn phiền, động thai, nhức đầu, nôn mửa, tức ngực, sốt nóng. Cüng dùng uống trị mụn nhọt, các chứng nhiệt độc, trẻ em tưa lưỡi.

Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS. Đỗ Tất Lợi đã viết: cỏ mần trầu là vị thuốc mát, có tác dụng ra mồ hôi, chữa sốt rát, làm mát gan. Nhờ vậy, chúng được dùng để trị mụn nhọt, rôm sảy, thanh nhiệt mùa hè, thoát mồ hôi làm sạch da, trị trứng cá, sốt cao, co giật… Vì vậy để giải nhiệt, chữa hôn mê, có thể nấu cỏ mần trầu tươi hoặc khô, kết hợp với nhân trần làm nước uống hoặc kết hợp với rễ cây cỏ tranh. Trong trường hợp mẩn ngứa, nổi mụn nên giã cỏ tươi, vắt nước cốt để uống. Còn người dân quê dùng mần trầu nấu chung với hương nhu, bồ kết gội đầu để bóng mượt, ngăn rụng tóc.

Trong các bài thuốc Đông y hiện nay, mần trầu được nhắc chủ trị chính là cao huyết áp, ho lao, thai phụ hỏa nhiệt, động thai, trẻ rôm sảy, thống phong, viêm não truyền nhiễm.
Theo GS.Đỗ Tất Lợi, muốn trị cao huyết áp thì dùng 500g rửa sạch giã nát thêm chừng một bát nước đun sôi để nguội, sau đó chắt lấy nước cốt, lọc qua vải mỏng. Uống ngày hai lần vào sáng và chiều, dùng trong một thời gian dài. Để tránh viêm não truyền nhiễm thì pha cỏ mần trầu làm trà uống liên tục 3 ngày, nghỉ 10 ngày, rồi lặp lại như vậy. Ngoài ra thân mần trầu còn có tác dụng cầm máu nên chúng được giã nát dùng ngoài để cầm máu vết thương.
Không chỉ được biết đến ở Việt Nam,mà tại nhiều nước á đông và Nam Mỹ thì loài cỏ này cũng được xem như một vị thuốc quý có nhiều công dụng
Ở Trung Quốc, thường dùng chữa:
1. Ðề phòng chứng viêm não truyền nhiễm;
2. Thống phong;
3. Viêm gan vàng da;
4. Viêm ruột, lỵ;
5. Viêm niệu đạo, viêm thận, viêm tinh hoàn.
6.Dùng ngoài trị đòn ngã tổn thương, cầm máu chó cắn.

Ở Malaysia, nước ép cỏ mần trầu được dùng cho phụ nữ sau khi sinh để mau hết sản dịch và dùng cho bệnh nhân hen suyễn.
Người Philippin thì dùng làm thuốc lợi tiểu, chữa kiết lỵ, nước sắc dùng gội đầu sạch gàu, chống rụng tóc.
Người dân Bangladesh thì dùng rễ mần trầu kết hợp với một số loại cây khác để điều trị sa tử cung.
Người dân Sri Lanka lại dùng cỏ mần trầu rã nhỏ đắp lên da để trị bong gân.
Còn dân Venezuela thì nấu nước tắm cho trẻ sơ sinh nhằm trị vàng da…

Cách dùng, liều lượng: 60 - 100g cỏ khô hoặc 300 - 500g cỏ tươi, dạng thuốc sắc.
Bài thuốc:
1.     Chữa cao huyết áp; dùng toàn cây Cỏ mần trầu, rửa sạch cắt nhỏ, cân 500g, giã nát, thêm chừng 1 bát nước sôi để nguội, vắt lấy nước cốt, lọc qua vải, thêm chút đường, ngày có thể uống 1 lần sáng và chiều.
2.     Ðể phòng viêm não truyền nhiễm: Cỏ mần trầu 30g, dùng như trà uống trong 3 ngày, sau đó nghỉ 10 ngày uống tiếp 3 ngày nữa.
3.     Viêm gan vàng da: Cỏ mần trầu tươi 60g, rễ tổ k n đực 30g sắc uống.
4.     Viêm tinh hoàn: Cỏ mần trầu tươi 60g, thêm 10 cùi vải, sắc uống.
5.     Chữa cảm sốt nóng, khắp người mẩn đỏ, đi đái ít, dùng 16g Cỏ mần trầu phối hợp với 16g rễ Cỏ tranh, sắc nước uống.

Tin khác

MẸO HAY CHỮA BỆNH ĐÁI DẦM

Đái dầm là một tình trạng không tự chủ về tiểu tiện khi ngủ chủ yếu sảy ra vào ban đêm và cũng có thể sảy ra vào ban ngày....

Ngải Diệp - vị thuốc quý của dân tộc

Trong vườn thuốc dân tộc ,giữa hàng ngàn cây thuốc quý không thể không nhắc đến Ngải Cứu .Loài cây tưởng như đã quá quen thuộc với ngay cả những...

BÍ ĐỎ, LOÀI CÂY KHÔNG CHỈ ĐỂ LÀM THỰC PHẨM

Bí đỏ từ lâu đã không còn lạ lẫm với chúng ta,nhưng liệu có phải đây chỉ là một loại thực phẩm hữu ích với các bà nội trợ ? còn những lợi...